Tekerlemeler, dil ve seslerle oynadığımız bir oyundur. Art arda benzer sesler çıkarırız sonra benzer sesleri olan sözcükleri bir araya getiririz.

El ele ebelemece,

Güm güme güldürmece,

Haydi, sana bir gevezelemece

Bu da bir eğlence

Âdeta sözcüklerle oynanan bir akrobasi gösterisi gibi, öyle değil mi? Genellikle zorluk derecesi yüksek, tekrar eden sesler ve sözcüklerle dolu, hızlı ve akıcı bir şekilde söylenmesi gereken bu kısa metinler, eski zamanlardan beri kültürümüzün eğlenceli bir parçası. Özellikle halk edebiyatında önemli bir yere sahip ve sözlü kültürümüzü nesilden nesile aktarılması için eşsiz bir yol.

Tekerlemeler sadece Türk kültürüne özgü değil. Neredeyse tüm dünya dillerinde bulunan evrensel bir fenomendir. Özellikle çocukların dil gelişimini desteklemek, sözcük dağarcıklarını genişletmek ve hafızalarını güçlendirmek amacıyla kullanılmışlar. Osmanlı döneminde, meddahlar tarafından seyircilere eğlenceli anlar yaşatmak için anlatılan hikâyelerin içine yerleştirilen tekerlemeler, zamanla halk arasında da yaygınlaşmış.

Tekerlemeler, çocukların dil gelişiminde harikalar yaratır. Tekrar eden sesler ve zorlu sözcük dizilimleri, dilin akıcılığını ve telaffuzunu geliştirir. Dil kaslarını çalıştırarak düzgün ve hızlı konuşmayı teşvik eder. Tekerleme söylemeye çalışırken karşılaştığımız zorluklar, beynimizi ve dilimizi senkronize etmeye zorlar. Böylece dil yeteneğimizin gelişmesine yardımcı olur.

Birçok tekerlemede belirli bir ritim ve kafiye vardır. Bu ritmik yapı, hafızayı güçlendirir ve dikkati odaklamaya yardımcı olur. Tekerlemeleri ezberlemek, beyni zorlayarak hafızanın güçlenmesine de katkıda bulunur. Özellikle karmaşık tekerlemelerde sözcükleri sırayla doğru bir şekilde söyleyebilmek, yoğun bir dikkat gerektirir.

Tekerlemeler eğlenceli bir sosyal aktivite olarak da işlev görür. Çocuklar arasında, hatta yetişkinler arasında bile! Kimin daha hızlı ve hatasız bir şekilde tekerleme söyleyebileceğini görmek için yarışmak hepimizin çocukken eğlendiği oyunlardan biriydi.

Şimdi o eğlenceli çocukluk yıllarımıza dönelim ve tekerlemelerle hem yazma alıştırmaları yapalım hem de söyleme.

1. Tekerleme Maratonu

Bu etkinlikte amaç, en uzun tekerlemeyi yazmak ve bu tekerlemeyi tek nefeste, hata yapmadan söyleyebilmek. Hadi, şimdi bir tane uydurun ve yazın. Nefesiniz yettiği yere kadar söylemeye çalışın ve denemeye devam edin, duraklarsanız ya da takılırsanız baştan başlayın.

2. Tekerleme Dönüştürme

Bu etkinlikte, seçtiğiniz bir tekerlemeyi dönüştüreceksiniz. Bir tekerleme seçin ve içinde sözcüklerle oynayın, yeni sözcükler ekleyin ya da çıkarın. Benzer ama bambaşka bir tekerleme yaratın. Sonra yine bu tekerlemeyi söylemeye çalışın bakalım kim takılmadan söyleyebilecek.

3. Tekerleme Dizmece

Bu etkinlikte arkadaşlarınızdan biri bir sözcük söylesin. Sonra diğeri o sözcüğün seslerine uyumlu bir sözcük söylesin ve bu bu şekilde devam etsin. Art arda söylediğiniz bu sözcüklerle bir tekerleme yaratın. Tabii yine bu tekerlemeyi bir çırpıda söylemeye çalışın. Bakalım kim daha iyi söyleyebilecek.